Emerytura- Polska Szwecja ?Może z dwóch krajów? Pytania Polonii i odpowiedzi ZUS z wizyty w Szwecji.

16 lis
10 minut(y) czytania

Ekspertki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odwiedziły Szwecję, aby pomóc Polonii rozwiać najważniejsze wątpliwości dotyczące emerytur, rent, koordynacji systemów oraz procedur dla osób pracujących w Polsce i w Szwecji.

Spotkania odbyły się w Malmö oraz w Göteborgu i przyciągnęły ogromne zainteresowanie — w Göteborgu na listach zgłoszeń zainteresowanych pojawiło się ponad 140 osób !

Dziś przygotowaliśmy krótką relację ze spotkania oraz zestaw pytań nadesłanych przez Polonię — wraz z odpowiedziami ekspertów — dla wszystkich, którzy nie mogli uczestniczyć osobiście. Zapraszamy do lektury!

Relacja powstała z perspektywy Göteborga, ponieważ to właśnie stąd pochodzi autor artykułu.

Ekspertki ZUS, które przyjechały

do Szwecji.

Spotkania prowadziły trzy przedstawicielki ZUS, specjalizujące się w międzynarodowej koordynacji systemów emerytalnych:

• Joanna Krajewska

Naczelnik Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych ZUS w Szczecinie

• Marta Małecka

Zastępca Naczelnika Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych ZUS w Szczecinie

• Urszula Marczuk

Wydział Współpracy Międzynarodowej – Gabinet Prezesa ZUS, Warszawa

Towarzyszył im również Wicekonsul RP w Sztokholmie, Pan Andrzej Jach, którego część z Was poznała podczas dyżurów konsularnych, które odbyły się w Göteborgu 24-25 września 2025 w Domu Polskim Polonia Center .

Pytania, konsultacje, emerytura Polska, Szwecja i… tradycyjne Marabou

Spotkanie rozpoczęło się krótkim, oficjalnym przywitaniem przez Wicekonsula RP w Sztokholmie, Andrzeja Jacha, który otworzył wydarzenie, podkreślając jego wagę dla Polonii mieszkającej w Szwecji.

Następnie głos zabrały przedstawicielki ZUS, rozpoczynając prezentację wprowadzającą dotyczącą zasad koordynacji systemów emerytalnych, sposobu składania wniosków z zagranicy oraz najczęstszych problemów, z jakimi spotykają się Polacy przebywający poza krajem.

Co ciekawe, pytania od uczestników zaczęły padać już w trakcie prezentacji — mimo że przewidziana była również osobna, późniejsza część na rozmowę i wyjaśnienia. To pokazuje, jak duża była potrzeba zdobycia wiedzy i jak ważne okazały się tematy związane z przyszłością emerytalną Polonii.

Ekspertki z ZUS reagowały na bieżąco, zatrzymując slajdy, rozwijając wątki i dopowiadając szczegóły — dzięki temu spotkanie miało dynamiczny, otwarty charakter, a uczestnicy mogli uzyskać odpowiedzi dokładnie wtedy, gdy pojawiały się wątpliwości.

Po prezentacji ZUS przeszliśmy do obszernej, bardzo żywej części pytań. Uczestnicy mieli naprawdę wiele wątpliwości i tematów, które — co warto podkreślić — realnie wpływają na naszą przyszłość tutaj, w Szwecji.

Pytano o:

emerytury po pracy w dwóch krajach,
różnice w wieku emerytalnym,
dziedziczenie środków,
umowy cywilnoprawne, urlopy i działalność gospodarczą,
procedury odtwarzania dokumentów i świadectw pracy,
przechodzenie na emeryturę przy dalszej pracy w Szwecji.

Pytań było tak dużo, że mimo zaplanowanej osobnej części przeznaczonej na dyskusję… czas po prostu nie wystarczył. Panie z ZUS były wręcz pozytywnie zaskoczone tak wysokim poziomem wiedzy i świadomości wśród Polonii z Göteborga — i tym, jak poważnie podchodzimy do swojej przyszłości emerytalnej.

Po części wspólnej odbyły się również konsultacje indywidualne, podczas których wiele osób mogło od razu ruszyć swoje sprawy do przodu. Nasze ekspertki były przygotowane na wszystko — do tego stopnia, że część uczestników załatwiła swoje sprawy związane z ZUS-em na miejscu, bez konieczności wizyty w Polsce!

Frekwencja również dopisała :mimo że zapisało się około 140 osób, to na miejscu obecnych było około 60 — i ogromnie dziękujemy każdemu, kto znalazł czas, zadał pytania i aktywnie uczestniczył w spotkaniu.

A na koniec… odrobina polonijnego klimatu 😊Panie z ZUS wróciły do Polski obkupione czekoladami Marabou — wymęczone, ale bardzo zadowolone i pełne pozytywnych wrażeń. Obiecały, że jeszcze nas odwiedzą — a my będziemy o wszystkim informować.

I pozwolę sobie dodać od siebie: to spotkanie pokazało, jak silna, świadoma i zaangażowana jest Polonia w Göteborgu. To ogromna przyjemność być częścią tej społeczności i widzieć, jak wspólnie dbamy o naszą przyszłość.

Pytania nadesłane e-mailem przez Polonię z Göteborga

(z odpowiedziami ekspertek ZUS)

Nie wszyscy mogli pojawić się osobiście na spotkaniu — dlatego wiele pytań trafiło do nas wcześniej drogą mailową.

Ekspertki ZUS odpowiedziały na każde z nich. Publikujemy pełną listę, aby każdy mógł znaleźć informacje dotyczące swojej sytuacji.

Status emeryta w Polsce i Szwecji

Czy można być emerytem według polskiego prawa, a jednocześnie nie mieć statusu emeryta w Szwecji – np. w przypadku kobiet między 60 a 67 rokiem życia?

Czy uzyskanie polskiej emerytury ma jakikolwiek wpływ na możliwość dalszego zatrudnienia w Szwecji?

Odp.

Można mieć status emeryta w Polsce (po nabyciu prawa do polskiej emerytury) a jednocześnie nie mieć statusu emeryta w Szwecji (bo jeszcze brak prawa do szwedzkiej emerytury) – w każdym państwie obowiązuje inny wiek emerytalny.

Każdy polski emeryt po rozwiązaniu stosunku pracy może pracować zarówno w Polsce jak i za granicą.

Minimalny staż pracy w Polsce

Czy istnieje minimalna liczba przepracowanych lat w Polsce, która uprawnia do otrzymania polskiej emerytury?

Odp.

Dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948r. nie jest wymagany minimalny okres ubezpieczenia aby otrzymać emeryturę .

Koordynacja systemów emerytalnych Polski i Szwecji

Na czym dokładnie polega koordynacja systemów emerytalnych między oboma krajami?

Czy lata przepracowane w Polsce są doliczane do stażu w Szwecji i odwrotnie?

Odp.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego polega na :

zasadzie równego traktowania, zgodnie z którą osoby nie będące obywatelami danego państwa podlegają obowiązkom i korzystają z praw takich jak obywatele tego państwa
uwzględniania okresów ubezpieczenia przebytych w jednym państwie przy ustalaniu prawa do świadczenia w drugim państwie członkowskim
uznawania okoliczności i zdarzeń, które wystąpiły w innym państwie członkowskim
uznawaniu świadczeń i dochodów

Przyznane zarówno przez ZUS jak i instytucje zagraniczne świadczenia emerytalno-rentowe mogą być transferowane na rachunek bankowy do kraju miejsca zamieszkania emeryta lub rencisty.

Jeżeli staż pracy w Polsce jest niewystarczający do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej za wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, to do ustalenia prawa do tych świadczeń uwzględniamy zagraniczne okresy ubezpieczenia. Takie okresy muszą być potwierdzone przez zagraniczną instytucję ubezpieczeniową na odpowiednim formularzu unijnym.

Wypłata świadczeń w przypadku zamieszkania za granicą

Czy polska emerytura jest wypłacana osobom mieszkającym w Szwecji , a szwedzka – osobom mieszkającym w Polsce?

Czy w takich przypadkach może dojść do utraty części świadczeń lub ich pomniejszenia?

Odp.

Osobom zamieszkałym w Szwecji polskie świadczenie może być przekazywane :

Na własny rachunek bankowy w Polsce
Na polski rachunek bankowy osoby upoważnionej
Na rachunek bankowy w Szwecji

Osobom zamieszkałym w Polsce instytucja szwedzka może wypłacać szwedzkie świadczenie emerytalno-rentowe zarówno na szwedzkie jak i na polskie konto.

Wypłacane przez ZUS świadczenia nie podlegają pomniejszeniu z uwagi na ich transfer na konto zagraniczne.

Dziedziczenie środków emerytalnych

Czy środki zgromadzone na koncie emerytalnym w Polsce podlegają dziedziczeniu?

Jeśli tak, jaka to część i jak można to sprawdzić?

Odp.

Każdy ubezpieczony, posiada indywidualne konto w ZUS. W ramach tego konta, dla osób, które są członkami OFE albo urodziły się po 31.12.1968 r. i nie przystąpiły do OFE, ZUS prowadzi subkonto. Środki zgromadzone na subkoncie w ZUS są dziedziczone.

Obecnie na subkonto (tzw. II filar) trafia:

7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli osoba ubezpieczona nie przystąpiła do OFE lub jest członkiem OFE, ale zdecydowała, że składka jest przekazywana wyłącznie na jej subkonto w ZUS,
4,38% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli osoba ubezpieczona jest członkiem OFE i zdecydowała, że składka w wysokości 2,92% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne jest przekazywana do OFE

W przypadku śmierci osoby, dla której prowadzimy subkonto, dochodzi do tzw. dziedziczenia środków:

jeśli w chwili śmierci osoba posiadająca subkonto pozostawała w związku małżeńskim, współmałżonek zmarłego otrzymuje w ramach wypłaty transferowej połowę środków znajdujących na subkoncie w ZUS w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej (nie wypłacamy gotówki)
pozostałe środki (albo wszystkie, jeśli osoba zmarła nie miała współmałżonka) przekazujemy osobom wskazanym przez osobę zmarłą, a jeśli nie ma takich osób, środki te wchodzą w skład spadku.

Jeśli osoba ubezpieczona ma subkonto w ZUS i rachunek w OFE

Jeśli osoba ubezpieczona ma subkonto w ZUS i jednocześnie jest członkiem OFE, podział i wypłatę środków rozpoczyna OFE. Dlatego w pierwszej kolejności należy złożyć wniosek we właściwym OFE, nie w ZUS. W ciągu 14 dni OFE przesyła do ZUS zawiadomienie o osobach, na rzecz których podzielił środki zgromadzone na rachunku, oraz o ich udziale w tych środkach. W ten sam sposób podzielimy środki zapisane na subkoncie. Mamy na to 3 miesiące od dnia, w którym dostaniemy zawiadomienie o podziale środków z OFE

Jeśli osoba ubezpieczona ma tylko subkonto w ZUS

jeśli całość środków z OFE została przekazana na subkonto w ZUS po ukończeniu wieku emerytalnego, podział i wypłatę środków rozpoczyna ZUS;
jeśli osoba ubezpieczona nigdy nie była członkiem OFE, ale miała subkonto w ZUS, podział i wypłatę środków rozpoczyna ZUS.

Aby uzyskać środki z subkonta wystarczy złożyć do nas odpowiedni wniosek- USS „Wniosek o transfer/ wypłatę środków z subkonta osoby ubezpieczonej” ( dostępny w placówkach ZUS oraz na stronie www.zus.pl). Wniosek nie jest ograniczony w czasie.

Jeśli osoba ubezpieczona złożyła do nas informację o tym, kogo wskazuje do otrzymania środków zgromadzonych na swoim subkoncie w ZUS, to po jej śmierci zawiadamiamy osoby uprawnione o tym, że mogą złożyć wniosek o wypłatę środków. Ta sama zasada obowiązuje, gdy informację o osobach uprawnionych do dziedziczenia środków otrzymamy z OFE po zwrocie wszystkich środków z OFE na subkonto w ZUS, jeśli osoba ubezpieczona złożyła takie wskazanie w OFE. Dlatego warto na bieżąco aktualizować dane osób uprawnionych do dziedziczenia środków.

Wypłata gwarantowana z ZUS

Wypłata gwarantowana to jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane osobom uposażonym po śmierci emeryta, który nabył prawo do emerytury docelowej po osiągnięciu wieku 65 lat i miał subkonto w ZUS.

Wskazana przez emeryta osoba uposażona nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta nastąpiła w ciągu 3 lat od miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłaciliśmy mu emeryturę.

Jeżeli emeryt nie wskaże żadnej osoby uposażonej, to oznacza, że osobą uposażoną jest jego współmałżonek, pod warunkiem że w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej. W pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.

Uwzględnianie okresów nauki i urlopu macierzyńskiego

Czy okres nauki w szkole zawodowej oraz urlop macierzyński są wliczane do okresu pracy w Polsce

Odp.

Do stażu pracy nie zalicza się okresu nauki w szkole zawodowej. Do okresów składkowych można uwzględnić zatrudnienie młodocianych na obszarze Państwa Polskiego, jeżeli była zawarta umowa o naukę zawodu pomiędzy uczniem a zakładem pracy.

Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego wlicza się do stażu pracy jako okres składkowy.

Umowy cywilno-prawne i niepełne etaty

Jak naliczana jest emerytura dla osób, które pracowały w Polsce na tzw. „śmieciowych umowach” lub w niepełnym wymiarze czasu pracy ( ½ etatu, ¾ etatu) ?

Czy po takich okresach można liczyć na jakiekolwiek świadczenie z Polski?

Odp.

Okresy zatrudnienia przebyte do 31.12.1998 r. na tzw. „umowach śmieciowych” wlicza się do stażu pracy pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Okresy pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy tj. ½ lub ¾ etatu są wliczane do stażu do wyliczenia kapitału początkowego.

Okresy ubezpieczenia od 1.01.1999 r. są uwzględniane w wysokości emerytury na podstawie składek zewidencjonowanych na indywidualnych kontach w ZUS.

Prowadzenie działalności w Szwecji a praco do polskiej emerytury

Czy osoba prowadząca firmę w Szwecji ( np. aktiebolag) może jednocześnie pobierać emeryturę z Polski po ukończeniu 60. Roku życia?

Odp.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą w Szwecji może pobierać emeryturę z Polski.

Zasady przejścia na emeryturę w wieku 60 lat przy dalszej pracy w Szwecji

Jakie są zasady przejścia na emeryturę w Polsce wieku 60 lat, jeśli osoba nadal pracuje w Szwecji na umowie o pracę?

Czy, aby otrzymać świadczenie emerytalne z Polski, trzeba zakończyć zatrudnienie w obu krajach lub być osobą bezrobotną?

Odp.

Osoby zatrudnione na umowę o pracę muszą najpierw rozwiązać stosunek pracy z każdym pracodawcą zarówno polskim jak i zagranicznym, aby otrzymać wypłatę emerytury z Polski. Nic nie stoi na przeszkodzie aby po rozwiązaniu umowy o pracę, nawiązać kolejny stosunek pracy i nadal pracować i pobierać emeryturę.

Brak świadectw pracy i odtwarzanie dokumentacji

Co należy zrobić w przypadku braku świadectw pracy z Polski?

Do jakich instytucji należy się zwrócić ( ZUS, archiwa, byli pracodawcy), aby odtworzyć dokumentację potrzebną do ustalenia stażu pracy?

Odp.

W celu odnalezienia dokumentacji dotyczącej zatrudnienia i wynagrodzenia utworzone zostało Archiwum Państwowe Dokumentacji Osobowej i Płacowej (05-822 Milanówek, ul. Stefana Okrzei 1, skr. pocz. 164. Archiwum to obejmuje obszar całej Polski i przyjmuje dokumentację osobową i płacową od:

pracodawców, których postawiono w stan likwidacji lub których upadłość ogłoszono,
przedsiębiorców, którzy prowadzili działalność w zakresie przechowywania dokumentacji i zostali postawieni w stan likwidacji lub ogłoszono ich upadłość albo cofnięto im zezwolenie na prowadzenie takiej działalności lub zakazano jej wykonywania.

Archiwum wydaje zaświadczenia lub poświadczone kserokopie dokumentacji płacowej.

Akta byłych pracowników zlikwidowanych Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR) lub innych firm o profilu ogrodniczym, sadowniczym lub nasienniczym, które w okresie PRL uprawiały państwową ziemię są przechowywane przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.

Dokumentację osobową i płacową ze zlikwidowanych spółdzielni oraz organizacji spółdzielczych mógł przejąć:

związek rewizyjny, w którym była zrzeszona spółdzielnia,
Krajowa Rada Spółdzielcza (00-013 Warszawa, ul. Jasna 1), jeżeli nie ma związku rewizyjnego albo jeśli został zlikwidowany.

Na obszarze każdego województwa jest archiwum, które gromadzi dokumentację ze zlikwidowanych państwowych zakładów pracy. Wykaz tych archiwów znajduje się na naszej stronie internetowej www.zus.pl w zakładce „Baza zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy”. a także w każdej naszej placówce. Emerytura Polska Szwecja

Okresy zatrudnienia ( składkowe) mogą być również udowodnione zeznaniami dwóch świadków np. byłych współpracowników. Zeznania świadków muszą być przedłożone w oryginale wraz z oświadczeniem wnioskodawcy.

Procedura składania wniosku o emeryturę z zagranicy

Od czego należy rozpocząć proces składania wniosku o emeryturę – czy w ZUS (np. w Szczecinie), czy poprzez szwedzkie urzędy ( np. Skatteverket)?

Czy istnieją gotowe formularze lub informacje dla szwedzkich pracodawców dotyczące obowiązku zaprzestania pracy na czas składania wniosku?

Odp.

Osoba zamieszkała w Szwecji, która ubiega się o polskie świadczenie wniosek powinna złożyć w szwedzkiej instytucji ubezpieczeniowej (Forsakringskassan lub Pensionsmyndigheten), która komplet dokumentów wyśle do ZUS.

Wniosek należy złożyć na formularzu, który obowiązuje w szwedzkiej instytucji.

Informacje na temat przepisów obowiązujących w Polsce, a dotyczących m.in. obowiązku rozwiązania stosunku pracy znajdują się na stronie ZUS po adresem www.zus.pl

Czas rozpatrywania wniosku i prawo do pracy w trakcie procedury

Jak długo trwa procedura przyznania emerytury z Polski? Czy w czasie rozpatrywania wniosku można kontynuować pracę w Szwecji, aby nie pozostać bez dochodu?

Odp.

Decyzje w sprawie świadczeń emerytalno rentowych wydaje się w ciągu 30 dni od złożenia wniosku, a jeżeli w sprawie przeprowadzone jest postępowanie wyjaśniające przez organ rentowy, decyzję wydaje się w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okolicznośc i niezbędnej do wydania decyzji.

W czasie rozpatrywania wniosku można kontynuować pracę w Szwecji, należy jednak pamiętać, że wypłata emerytury zostanie podjęta po rozwiązaniu stosunku pracy.

Kontrola i zgłaszanie dochodów przy pobieraniu świadczenia

Ponieważ wysokość emerytury może być zależna od dochodu – kto kontroluje jego wysokość w przypadku osób mieszkających i pracujących w Szwecji? Czy osoby o nieregularnych przychodach muszą samodzielnie zgłaszać swoje zarobki, czy dane te są automatycznie wymieniane ZUS a Skatteverket?

Odp.

Osoby pobierające emeryturę wcześniejszą (z wieku obniżonego) lub rentę są zobowiązane do informowania ZUS o każdych osiąganych przychodach z tytułu zatrudnienia lub działalności wykonywanej w Polsce i za granicą.

Do końca lutego każdego roku muszą nadesłać zaświadczenia od pracodawców o osiągniętych przychodach za rok poprzedni.

Powyższe reguły nie dotyczą emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny ( 60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna) i mają ustalone prawo do emerytury.

O organizatorach wydarzenia

Spotkanie z ekspertkami ZUS zostało zorganizowane przez LINKULTUR we współpracy z Ambasadą RP w Sztokholmie. To dzięki ich zaangażowaniu i koordynacji Polonia w Göteborgu miała możliwość uzyskać bezpośrednie odpowiedzi od przedstawicielek ZUS.

LINKULTUR – aktywna polonijna organizacja z Göteborga

LINKULTUR to dynamiczna, otwarta i kreatywna organizacja polonijna, która działa na rzecz integracji, kultury i edukacji Polonii w zachodniej Szwecji. Regularnie organizują wydarzenia, które łączą Polaków i budują pozytywny wizerunek naszej społeczności.

Ambasada RP w Sztokholmie

– nowa obsada, nowe otwarcie

Ambasada RP w Sztokholmie ma obecnie nową obsadę konsularną.

• Konsul Andrzej Szmidtke

• Wicekonsul Andrzej Jach

Obaj Panowie są nowi na placówce, ale od razu zdobyli sympatię Polonii dzięki swojej otwartości i zaangażowaniu. Chętnie uczestniczą w wydarzeniach, poznają lokalną społeczność i zawsze służą pomocną dłonią — co już widać po ich aktywności w Göteborgu i okolicach.

Podziękowania

Dziękujemy wszystkim uczestnikom spotkań w Malmö i Göteborgu.

Dziękujemy ekspertkom z ZUS za profesjonalizm, życzliwość i ogrom pracy włożony w tę wizytę.

Dziękujemy Ambasadzie RP w Sztokholmie za wsparcie organizacyjne.

Ogromne podziękowania kierujemy do LINKULTUR za koordynację działań i nieustanne budowanie silnej Polonii w Szwecji.

To dopiero początek — przed nami kolejne wydarzenia, konsultacje i projekty.

Ważne linki i pliki

W jednym miejscu zebraliśmy wszystkie najważniejsze linki związane ze spotkaniami z ZUS, materiałami informacyjnymi oraz działalnością organizacji zaangażowanych w wydarzenie.

Zachęcamy do zapoznania się — te strony i dokumenty mogą okazać się przydatne przy planowaniu przyszłości emerytalnej, kompletowaniu dokumentów czy śledzeniu kolejnych wydarzeń dla Polonii w Szwecji.